Lan Kiếm vàng Phan trí thuộc dòng lan Kiếm Tiên Vũ nổi tiếng với hoa thòng bán sơn địa, lá dài rất cứng cáp, hoa to màu vàng đột biến. Đây là loài lan nổi tiếng từ lâu và là một trong những dòng lan có vẻ đẹp sang trọng, bắt mắt bậc nhất hiện nay. Hiểu rõ cách trồng và chăm sóc sẽ giúp tạo ra và lưu giữ được những chậu lan có giá trị sưu tầm cao. 

Tình hình sản xuất và tiêu thụ

Lan Kiếm vàng Phan trí là loại dễ trồng và dễ chăm sóc, cây khỏe và có sức sống tốt, khi trưởng thành củ to cùng với bản lá to. Cây thích hợp với khí hậu nhiệt đới. Tuy nhiên thời gian cây ra giả hành mới rất lâu, thường 1 năm ra được 1 giả hành mới. 

Hiện nay giống lan này rất có giá trị sưu tầm trên thị trường nên ngày càng có nhiều khách hàng yêu cầu lưu giữ, phát triển và nhân giống in vitro loại lan rừng quý có giá trị kinh tế cao này. Những cây con có phẩm chất tốt được nhân lên gấp nhiều lần từ các cơ quan của cây mẹ có đặc điểm nổi trội và chống chịu tốt với điều kiện môi trường.

Quy trình và phương pháp thực hiện nhân giống

Quy trình nhân giống lan Kiếm vàng Phan trí theo công nghệ in vitro

Dưới đây là quy trình nhân giống in vitro lan Kiếm vàng Phan trí được áp dụng phổ biến hiện nay ở các vườn ươm và phòng nghiên cứu. 

Phương pháp thực hiện nhân giống lan Kiếm vàng Phan trí

Chọn cây mẹ

Cây mẹ được chọn là cây khỏe mạnh, sinh trưởng và phát triển tốt, không bị sâu bệnh, không bị biến dị về hình thái.

Khử trùng mẫu

Chọn cây mẹ khỏe mạnh, được 2 năm tuổi có các chồi non (2-3 tháng tuổi) dài 20-30cm để làm vật liệu ban đầu, tiến hành rửa mẫu dưới vòi nước để loại sạch bụi bẩn và đất cát bám ở mặt ngoài, tách bỏ một ít vỏ bao bên ngoài mẫu sau đó lắc với dung dịch xà phòng trong 15 phút, rửa lại dưới vòi nước 30 phút. 

Chuyển vào tủ cấy và tiến hành khử trùng lần 2, sử dụng nước hấp vô trùng rửa mẫu 3-4 lần, sau đó lắc mẫu với cồn 700 trong 1-2 phút,  sau đó rửa sạch mẫu với nước cất vô trùng 3-4 lần. Khử trùng bằng dung dịch Javel Mỹ Hảo thương mại (5% NaClO) với tỷ lệ Javel: nước là 2:1,  sau 30 phút khử trùng tiến hành rửa sạch lại với nước hấp vô trùng 3-4 lần. 

Tiếp theo, tách bớt bao lá sau lắc lại với dung dịch HgCl2 0,1%, sau 5 phút tiến hành rửa sạch mẫu bằng nước hấp vô trùng 3-4 lần. Sau đó tách bỏ hoàn toàn bao lá và phần mẫu bị chất khử trùng làm trắng và cấy vào môi trường MS.

Sau 4 tuần nuôi cấy, loại bỏ mẫu nhiễm. Mẫu sạch được nuôi cấy và phát triển các chồi bên khoảng 2cm tiến hành tách bỏ hết lá và tách phần chồi đỉnh có kích thước khoảng 2mm.

Hệ số nhân chồi tạo thành từ 1 chồi in vitro ban đầu qua quá trình cắt nhân chẻ chồi xong cấy lại trên môi trường thạch sau 4 tháng nuôi cấy là 20 lần. Hệ số nhân chồi trực tiếp tạo thành từ 1 chồi in vitro ban đầu là 3-4 lần. 

Tăng trưởng lan Kiếm vàng Phan trí theo in vitro 

Sau khi tạo được lượng chồi cần thiết sẽ cấy chuyền sang môi trường mới để chồi phát triển thành cây con. Sau 3 tháng nuôi cấy, cây con đạt chiều cao từ 4 - 6,5 cm, 3 rễ, 3 - 4 lá.

Giai đoạn huấn luyện cây con

Cây con đạt tiêu chuẩn về chiều cao, số lá, số rễ sẽ được đưa ra khỏi phòng nuôi và bắt đầu giai đoạn huấn luyện thích nghi. Nhằm giúp cây làm quen từ từ với điều kiện bên ngoài khi không còn được nuôi trong điều kiện thí nghiệm tránh cho cây bị sốc, tăng tỷ lệ sống ngoài vườn ươm. 

Khi cây phát triển hoàn chỉnh trong các bình nuôi cấy sẽ được chuyển tới khu huấn luyện thích nghi được thiết kế đón ánh sáng tự nhiên và thoáng gió. Thời gian của giai đoạn này khoảng 2-4 tuần.

Cách trồng lan Kiếm vàng Phan trí

Tất cả các loại lan Kiếm đều có kỹ thuật trồng gần giống nhau, thực hiện phương pháp chiết cành sẽ mang lại hiệu quả cao tuy nhiên số lượng không nhiều nên thường phải sử dụng phương pháp nhân tái sinh mô.

Tiến hành trồng cây mô

Lấy cây ra khỏi chai mô: cây con từ chai mô lấy ra, đem rửa sạch giá thể, rửa lại bằng nước sạch. Sau khi được rửa sạch, đem ngâm phần rễ vào dithane m45 liều lượng 0,5 g/1 lít nước  trong 10 phút, sau đó đem cây con đặt vào chỗ râm mát, để ráo nước, chờ cho rễ con chuyển hết thành màu trắng thì đem cấy.

Cấy cây con: trước khi cấy, phải đào hốc nhỏ của giá thể sâu 2-3 cm, đặt 2/3 phần rễ vào hốc rồi phủ giá thể để 1/3 bộ rễ nhô ra ngoài không khí. Cây rễ trần và cây có rễ nhỏ trồng riêng để dễ chăm sóc. Mật độ trồng từ 250-300 bụi/m2. Chăm sóc ngày tưới 2 lần nước phun ước lá  vào lúc 9 g sáng và 3 h chiều.

Tiến hành trồng cây con: lót một lớp xỉ than, than củi to hoặc mút xốp dưới đáy chậu rồi rải tiếp giá thể dày khoảng 8cm có thể là xơ dừa chíp hoặc vỏ thông lên trên gần đầy miệng chậu. Sau đó, đặt khóm lan thẳng đứng vào trung tâm chậu, rồi trải nốt phần giá thể còn lại phủ xung quanh rễ lan.

Sau khi hoàn thành trồng lan kiếm bạn phải tưới nước đẫm cho vào những nơi râm mát để tránh ánh nắng trực tiếp và duy trì độ ẩm ổn định.

Cách chăm sóc lan Kiếm vàng Phan trí 

Nhiệt độ

Nhiệt độ là yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của cây, nhiệt độ để lan Kiếm sinh trưởng tốt từ 20-30 độ C, tránh ánh nắng mặt trời có nhiệt độ cao sẽ làm cháy lá. Nhiệt độ tối thiểu và tối đa để lan Kiếm chịu được là 15-35 độ C.

Thời kỳ ra hoa thì nhiệt đồ phù hợp vào ban đêm từ 7-10 độ C và ban ngày từ 18-22 độ C.

Ánh sáng

Ánh sáng quyết định để cây ra hoa, vào buổi sáng sớm chúng ta nên để ánh sáng chiếu trực tiếp vào cây để hoa ra nhiều và cây phát triển tốt. Khi mặt trời lên cao thì ta nên đặt hoa vào giàn che lưới để tránh ánh nắng gay gắt, luôn đảm bảo 60-70% ánh sáng.

Nhìn thân cây cứng cáp, có màu xanh hơi ngả vàng và mặt lá sáng bóng là cây hấp thụ đủ ánh sáng. Nếu thiếu ánh sáng thì lá cây có màu xanh đậm, mặt lá kém bóng, lá mỏng và to ra và nếu cây thừa ánh sáng lá cây có màu vàng hơi đậm và đầu lá bị khô.

Tưới nước

Lan Kiếm thích môi trường ẩm nên cần phải tưới nước thường xuyên để duy trì độ ẩm, nên tưới nước 2 lần một ngày vào buổi sáng lúc 8h30 và chiều lúc 3h30. Tùy vào thời tiết mà ta có lượng nước tưới khác nhau, như mùa đông thì cần giảm lượng nước lại và mùa hè thì tăng lượng nước sao cho phù hợp.

Khi cây đang đẻ con, cây con đang phát triển và sau khi cây có chồi hoa, sau thời kỳ ra hoa. cần phải tăng lượng nước lên để cây phát triển tốt. Ngược lại, khi cây chuẩn bị ra hoa và giả hành phát triển hoàn chỉnh thì cần giảm lượng nước tưới và tần suất tưới.

Bón phân

Giai đoạn cây trưởng thành, sau khi ra hoa và kết thúc thời gian ngủ nghỉ

Giai đoạn này rễ cây phát triển mạnh, cây sinh trưởng nhanh, sử dụng các loại phân sau:

• Growmore 30-10-10 pha 2-3g/lít;
• Growmore  20:20:20 pha 2-3g/lít;
• Phân cá Fish Emulsion khoảng 2-3ml/lít;
• Root 2  nồng độ 0,1 – 0,2%, khoảng 1-2ml/lít;
• Phun dinh dưỡng đa, trung vi lượng, nồng độ 1-2%o.

Cách phun:

Sử dụng Growmore 30:10:10 kết hợp dinh dưỡng đa, trung vi lượng phun 5-7 ngày/lần, phun liên tiếp 2-3 tuần, sau đó phun 1 lần Growmore 20-20-20 + Root2 + phân cá và sau đó phun lặp lại như ban đầu

Phòng trừ nấm bệnh

Để phòng trừ nấm bệnh ở lan Kiếm vàng Phan trí cần lưu ý: 

• Trồng mật độ vừa phải, tạo thông thoáng cho vườn;
• Thay chậu, trụ ghép nếu giá thể đã mục, rong rêu;
• Cắt bỏ những lá bệnh nặng và đem đi tiêu hủy;
• Phòng trừ côn trùng chích hút và tránh gây vết thương cơ học;
• Bón phân cân đối, giảm lượng phân đạm, tăng hàm lượng phân kali;
• Phun thuốc khi bệnh mới xuất hiện các loại thuốc sau: Physan 20SL (Quatenary Ammonium salts) liều lượng 1-2ml/lít; Kasuran 47WP (Kasugamycin + Copper Oxychloride) lượng dùng 2-3g/lít; Ditacin 8L (Ningnamycin) pha 1-2ml/lít.

Tham khảo thêm thông tin về cách chăm sóc các loại lan đẹp và độc đáo tại bảo tồn giống lan rừng. 

Nhìn chung, lan Kiếm vàng Phan trí khá dễ chăm sóc để thu được cây trưởng thành xanh tốt, cây và hoa nở đạt chuẩn. Chỉ cần tuân thủ cách sản xuất giống, trồng và chăm sóc lan kiếm vàng Phan trí theo thông tin tham khảo ở trên là bạn có thể sẵn sàng tạo ra và phân phối giống lan đẹp và giá trị này đấy.  

Tác giả: Nguyễn Thanh Khiết